KOLUMNA

Sokolac,15.06.2015.

 

SOKOLAC: Život povratnika na Sokocu

 

 

Za opštinu Sokolac kažu da je srce Romanije, jedne od bosanskohercegovačkih planina u čijem podnožju se nalazi grad Sarajevo. Prema geografskim karakteristikama, na osnovu činjenice da ovo područje pripada dijelu unutrašnjih Dinarida, prostor opštine Sokolac ima karakteristike brdsko-planinskog područja, gdje dominiraju površine iznad 1000m nadmorske visine.Na području opštine Sokolac prostire se nekoliko visinskih zaravni – polja, među kojima se ističu svojom veličinom Glasinačko polje, Luburić polje i Poljak polje.

Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, na području opštine Sokolac je živjelo 14.883 stanovnika i to: Bošnjaci 4.493 (30,19%), Hrvati 19 (0,13%),  Srbi 10.195 (68,50%) i Ostali 186 (1,18%). Prema preliminarnim rezultatima popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini u 2013. godini, na području opštine Sokolac živi oko 12.607 stanovnika.

Kao i na području cijele BiH, tako je i u opštini Sokolac zabilježeno raseljavanje stanovništva, Bošnjaka i Hrvata, u toku proteklog rata. Stanovništvo se najviše raseljevalo prema samom gradu Sarajevu, gdje mnogi i danas žive.

Na područje opštine Sokolac, vratilo oko 580 porodica. Povratak je zabilježen u 6 mjesnih zajednica: Knežina, Kaljina, Nehorići, Žljebovi, Bjelosavljevići i Sokolovići. Obnovljeno je 585 stambenih objekata, dok je potrebno obnoviti još 292 stambene jedinice. Najveće potrebe za obnovom su u slijedećim naseljima:Meljine-Miletine, Banja Lučica, Bjelasovići, Knežina, Turkovići, Kruševci, Pilice-Grabenica, Mangurići i Šahbegovići.

Planom parcelacije „Sokolačke njive“ Sokolac predviđena je izgradnja 97 slobodno stojećih individualnih stambenih i stambeno – poslovnih zgrada i 33 dupleksa, za ukupno 163 korisnika, sve za potrebe izbjeglih i raseljenih lica.

Pored potreba u rekonstrukciji stambenih objekata, na području Opštine postoje i mnoge druge potrebe i problemi sa kojima se susreću povratnici.

U naseljima Cvrčići, Džindići, Vuknići, Podjasiki Točionik potrebno je obnoviti NN vazdušnu mrežu u ukupnoj dužini od 3844 metra, gdje bi se stekli uslovi za priključenje 28 povratničkih kuća.

Na području opštine Sokolac u naseljima sa povratničkom populacijom putna mreža do centara mjesnih zajednica je u formi asfaltnih saobraćajnica, a svi ostali putni pravci su lokalni nekategorisani putevi uglavnom u formi makadama. Na cjelokupnom području Opštine potrebno je asfaltirati 59,1 km puta, dok u povratničkim mjestima treba uraditi putnu infrastrukturu u dužini od 26,5 km. Što se tiče ostale infrastrukture, potrebna je izgradnja i sanacija vodovodne mreže i to u slijedećim naseljima: Pediše, Krnjije, Potkrajevi, Križevac, Meljine, Knežina, Vuknići, Sirovine i Mičivode. Također, potrebna je i izgradnja sekundarne kanalizacione mreže i priključaka  u naseljima Ćilimara, Majdani i Bratovo.

U maju mjesecu predstavnici Unije za održivi povratak i integracije u BiH posjetili su povratnike Sarajevsko-romanijske regije u mjesnim zajednicama Novoseoci i Mičivode. Predsjednica Mirhunisa Zukić sa saradnicima posjetila je navedene mjesne zajednice kako bi razgovarali i na licu mjesta se upoznali sa problemima koje imaju povratnici. Nakon dužeg razgovora zaključeno je da u MZ Mičivode  probleme predstavlja  veoma loša putna komunikacija, snadbijevanje pitkom vodom (20 povratničkih porodica nema mogućnost pristupa vodovodnoj mreži zbog čega su već 15 godina prinuđeni da traže alternativne načine opskrbe pitkom vodom), dok su problem MZ Novoseoci nedostatak poljoprivredne mehanizacije i stočnog fonda.

Postoje i svijetli primjeri poduzetničkog duha među kojima se ističe porodica Murtić poznata po izradi drvenih brvnara, koje su postale brend ovog kraja.  Da se može živjeti od svog rada svjedoči i povratnica Hajra Homorac koja se vratila na svoje imanje i vlasnica  je mini farme krava.

U razgovoru sa Belmom Murtić, došli smo do zaključka da postoje mnogi problemi među povratničkom populacijom: Povratak u mjesto Mičivode  je počeo 01.04.2001 godine kada je formirano šatorsko naselje i od tada je počela izgradnja kuća koje je gradio DRC. Tako je u tom prvom valu izgrađeno 17 kuća. Prije rata u ovom naselju je bilo 60 domaćinstava od kojih je u toku rata nastradao41 mještanin i  tri porodice u kojima su nastradali otac, majka i dijete. Što se tiče samih problema u povratku, nije ih bilo. Najveći problem je što nemamo vode, mjesni vodovod izgrađen je 1982. godine sa izvora komšije Srbina koji je dobrovoljno dao da se voda dovede u domove komšija, a poslije povratka je zabranio korištenje i sada 20 porodica nema vodu.

Na području opštine Sokolac na Zavodu za zapošljavanje vodi se 2.261 nezaposleno lice, od kojih je većina povratničke populacije koji se nalaze u statusu aktivnog traženja zaposlenja.  Za zapošljavanje i samozapošljavanje povratničke populacije potrebno je realizovati slijedeće programe i to kroz: plasteničku proizvodnju, nabavku mehanizacije (traktori, motokultivatori), stočni fond i nabavka laktofriza i drugo.

Povratnici se bave poljoprivredom, uzgojem sitne i krupne stoke i proizvodnjom mlijeka koje se plasira u Milkos Sarajevo. Ja i muž se bavimo proizvodnjom brvnara , šadrvana, koliba , garaža i ljetnikovaca. Sami smo osmislili posao i  registrovali SZTR  i sebi obezbjedili radno mjesto što nam je jedini izvor prihoda. Povremeno angažujemo povratnike kada imamo više posla. Federalno ministarstvo raseljenih osoba i izbjeglica  nam je pomoglo u kupovini mašina za obradu drveta,  još uvijek nemamo traktor  i konbinirku, tj. mašinu sa kojom bi u mnogome olakšali sebi posao. Posla nema mnogo jer ova kriza je  uticala na smanjenje obima posla, ali uz velike napore i upornost izdržavamo.Mi radimo samo 6 mjeseci jer kod nas je duga i teška zima gdje je snijeg i preko jednog metra, dodala je Belma.

Opština Sokolac ima u planu realizaciju određenih projekata koje bi pomogle kako domicilnom stanovništvu, tako i samim povratnicima. Neki od tih projekata su: revitalizacija Centra za razvoj poljoprivrede u brdsko planinskom području; projekat proizvodnje briketa; nabavka kamiona za odvoz smeća i kontejnera; projekat snabdijevanja vodom i kanalizacija i dr.

U razgovoru sa imamom iz mjesta Kaljina, Adilom ef.Okićem, moguće je doći do zaključka da je sigurnosna situacija povratnika na području opštine Sokolac zadovoljavajuća,međutim problem je nemogućnost zapošljavanja: Prije rata općina Sokolac je bila dobro razvijena, a pripadala je Sarajevsko-romanijskoj regiji. Veliki broj Bošnjaka radio je na Sokocu i tome učestvovao u kreiranju života, rada i prosperiteta ove općine. Bošnjaci su radili u svim javnim ustanovama i bili na nekim rukovodećim mjestima. Od potpisivanja Dejtona do danas mali se broj ljudi vratio na prijeratna ognjišta. Danas niti jedan Bošnjak ne radi u općini Sokolac u državnom sektoru, osim par pojedinaca u privatnom sektoru, kao što niti jedno bošnjačko dijete ne ide u srednju ili osnovnu školu, a veći broj područnih osnovnih škola ne radi. Kao indirektan razlog lošije pozicije Bošnjaka na području općine Sokolac moguće je navesti činjenicu da niti jedan vjećnik Bošnjak ne sjedi u Općinskom vijeću. Bošnjaci se bave poljoprivredom, stočarstvom i pčelarstvom.Potrebe povratnika su poljoprivredne mašine i stočni fond, kao i pristup javnim sredstvima bilo u vidu donacija ili povoljnih kredita. Često se među povratnicima pojave inforamcije o dostupnim finacijskim sredstvima do kojih je, ispostavlja se, nemoguće doći. Ove i slične olakšice povratnicima koji rade i privređuju na zemlji, bi u narednom periodu pomogle u njihvom opredjeljenju, a on je proizvodnja zdrave hrane.
Adil ef.Okić je učestvovao na javnoj tribini, u organizaciji PRO-budućnost, pod nazivom “Moj doprinos trajnom miru”, koji je iz perspektive religije pojasnio šta znači mir, te koliki je značaj svakog čovjeka u zalaganju za mir. Na temelju toga,  Adilef.Okić se osvrnuo i na vjerski život povratnika na području opštine Sokolac: Vjerski život na području MIZ Kaljina koji teritorijalno pokriva veći dio džemata na području općine Sokolac je na zadovoljavajućem nivou. Povratnici u bošnjačka mjesta su svojim trudom a uz pomoć darežljivih ljudi uspjeli do sada obnoviti tri džamije jedan mekteb, među kojima je i Selimijja džamija u Knežini, nacionalni spomenik BiH. Jedan mekteb je trenutno u izgradnji, a postoje inicijative i za obnovu džamije u Kruševcima, koja je tokom rata zbrisana sa lica zemlje. Islamska zajednica s kapacitetima kojima raspolaže na ovom teritoriju nastoji ne samo da djeluje u svome osnovnom ruhu, njegovanju vjerskih potreba muslimana, već nastoji svojim radom doprinijeti općem društvenom stanju Bošnjaka i očuvanju njihovih interesa. Islamska zajednica je jedina institucija kroz koju Bošnjaci organizirano djeluju na području općine Sokolac.

Na području Opštine postoje četiri kolektivna centra/smještaja u kojima žive raseljene porodice, dok postoje smještaji, gdje živi i domicilno stanovništvo i samci, nastali kao privremeni smještaji zaposlenih u preduzećima koja su ugašena ili su u toku stečaja ili likvidacije. Kolektivni centri/smještaji koji gravitiraju na području Sokoca su:

1. Prihvatni centar „Podromanija“ – Kampu kojem živi 29 porodica iz reda raseljenih i 31 porodica domicilnog stanovništva
2. Alternativni smještaj naselje „Brezjak“ – žive 42 porodice raseljenih i 7 porodica domicilnog stanovništva
3. Kolektivni smještaj „Barake“, naselje Ćilimara u kojem živi 9 osoba domicilnog stanovništva
4. Kolektivni smještaj „Barake“ i Žute zgrade – 38 domicilnih porodica živi u ovom smještaju.

Najveće potrebe u kolektivnim centrima se odnose na ekonomsku održivost i socijalnu zaštitu samih korisnika. Također, postoje i oštećenja na stambenim objektima koji su, uglavnom, montažnog tipa ili su drvene barake.

Za povratnike na području opštine Sokolac je veoma bitni da se i politički angažuju, kako bi zajedno, sa domicilnim stanovništvom učestvovali u stvaranju povoljnijeg ambijenta i prosperiteta same Opštine. Jedan od osnovnih problema jeste niska stopa povratka, kao i činjenica da se veliki broj povratnika nalazi u poodmakloj životnoj dobi. Prioritet je u narednom periodu da povratnici učestvuju na općisnkim izborima, i tim putem ostvare svoje učešće u političkom životu Općine, i time budu više uključeni u društvene i ekonomske tokove na ovoj Općini – dodao je Okić.

 

Dženan Mašetić
(Unija za održivi povratak i integracije u BiH)